تهران اگرچه شهری شلوغ و پرجمعیت است اما تاریخ غنی و گنج‌های نهفته در دل آن بر کسی پوشیده نیست. علاوه بر جاذبه های گردشگری، تاریخی و طبیعی بسیاری که در تهران وجود دارد، برخی از این گنجینه‌های تاریخی و هنری و فرهنگی را می‌توان در موزه های هنری تهران جست و جو کرد. در این متن ضمن معرفی چند نمونه از بزرگترین و باارزش‌ترین موزه های هنری تهران سفری کوتاه در تاریخ و فرهنگ غنی این شهر بزرگ خواهیم داشت. پس با ما همراه باشید تا صفحاتی چند از دفتر تاریخ این شهر را تورق کنیم.
تهران، شهری پر از برگ های زرد تاریخی
تهران، پایتخت و بزرگترین شهر ایران، با جمعیتی بیش از 14 میلیون نفر است که به عنوان قلب تپنده ایران در قسمت شمالی مرکزی آن قرار گرفته است. تهران یکی از روستاهای شهرستان ری در عصر صفویه بوده است که در زمان فتوحات مغول و ویرانی ری، گروه زیادی از مردم به روستای تهران مهاجرت کردند و باعث توسعه و شکوفایی این مکان شدند. در دوره صفویه شاه طهماسب صفوی این شهر را به عنوان پایتخت انتخاب و چهار دروازه معروف تهران یعنی شمیران، قزوین، دولاب و حضرت عبدالعظیم در این دوره ساخته شد.
در دوره قاجار در سال 1166 هجری شمسی در زمان محمدخان قاجار، تهران پایتخت رسمی ایران اعلام شد و بناهای تاریخی زیادی ساخته شد. در زمان ناصرالدین شاه نقشه شهر تهران توسط میرزا یوسف مستوفی الممالک طراحی شد. پس از دوران پهلوی، تهران مجدداً نوسازی و گسترش یافت و با ادامه پیشرفت‌های پس از انقلاب، شهر تهران در حال حاضر پایتخت و بزرگترین شهر ایران به شمار می‌رود. پس طبیعی است که در میان خیابان‌های شلوغ و پرجمعیت این روزهای تهران هنوز هم با آثار تاریخی زیادی روبرو شویم.
موزه های هنری در تهران کدام موزه ها هستند؟
موزه‌ها مکانی مناسب برای سفر در تاریخ و هنر مدرن و سنتی هستند. تعداد موزه های هنری در تهران کم نیست. بسیاری از آثار به جا مانده هنری، تاریخی و فرهنگی در دوره‌های گذشته و معاصر در موزه های هنری تهران حفظ و نگهداری می‌شوند که در ادامه به چند نمونه از برجسته ترین آنها اشاره می‌کنیم.
موزه هنرهای معاصر تهران
موزه هنرهای معاصر تهران یکی از بزرگترین موزه های هنر ایران است. این مجموعه دارای بیش از 3000 مورد است که شامل نقاشی‌ها، طراحی‌ها و مجسمه‌های اروپایی و آمریکایی قرن 19 و 20 می‌شود. موزه هنرهای معاصر تهران همچنین دارای یکی از بزرگترین مجموعه های هنر مدرن و معاصر ایران است. این موزه توسط شهبانو فرح پهلوی در سال 1356، دو سال قبل از انقلاب 1979 افتتاح شد. این موزه هنری تهران دارای ارزشمندترین مجموعه از شاهکارهای مدرن غربی در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است. اگر به دنبال موزه های نقاشی تهران هستید، پیشنهاد می‌کنیم بازدید از این موزه باارزش را از دست ندهید.
کاخ گلستان (موزه گلستان)
کاخ گلستان در سال ۱۲۶۸ هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد. این کاخ شامل ورودی به همراه آلاچیق های مختلف از جمله غرفه های آینه، الماس، عاج و کریستال و همچنین غرفه سلام است که در آن «تخت طاووس» معروف نادرشاه نیز قرار دارد. این تخت دارای هفت پایه نگین دار با دو پله است که در پشت آن مجسمه یک اژدها وجود دارد.
کاخ مجلل گلستان شاهکاری از دوران قاجار است که مظهر ادغام موفقیت آمیز صنایع دستی و معماری پیشین ایرانی با تأثیرات غربی است. این کاخ مجلل مقر حکومت خانواده قاجار شد که در سال 1779 به قدرت رسیدند و تهران را به عنوان پایتخت کشور قرار دادند. مرکز هنر و معماری قاجاریه که نمونه بارز آن است و تا به امروز منبع الهام هنرمندان و معماران ایرانی بوده است. نشان دهنده سبک جدیدی است که هنرها و صنایع دستی سنتی ایرانی و عناصر معماری و فناوری قرن 18 را در خود جای داده است.
در دوران پهلوی (1925-1979) از کاخ گلستان برای پذیرایی های رسمی سلطنتی استفاده می شد و خاندان پهلوی کاخ خود را در نیاوران ساختند. مهمترین مراسمی که در دوره پهلوی در این کاخ برگزار شد، تاجگذاری رضاخان (1925-1941) در تخت مرمر و تاجگذاری محمدرضا پهلوی (1941 – مخلوع 1979) در تالار موزه بود. کاخ گلستان در وضعیت کنونی خود حاصل حدود 400 سال ساخت و ساز و بازسازی است. در 11 اکتبر 2005 سازمان میراث فرهنگی ایران این کاخ را برای ثبت در فهرست میراث جهانی در سال 2007 به یونسکو ارسال کرد.
موزه استاد فرشچیان
یکی دیگر از موزه های هنری تهران موزه استاد فرشچیان است. موزه فرشچیان زادگاه بسیاری از هنرمندان مشهور در رشته های مختلف است که برای یادآوری ارزش آثار و تلاش آنها در زنده نگه داشتن فرهنگ ایرانی، موزه ها و مراکز فرهنگی زیادی به نام آنها ساخته شده است. یکی از آنها موزه فرشچیان مجموعه سعدآباد تهران متعلق به نقاش برجسته استاد فرشیان است. این موزه در ساختمانی متعلق به سلسله قاجار است و بعدها رضا شاه و همسر چهارمش برای مدت کوتاهی از آن به عنوان اقامتگاه استفاده کردند.
موزه فرشچیان مجموعه سعدآباد در سال 1380 تاسیس شد و میزبان بسیاری از بازدیدکنندگان مجموعه است. این موزه متشکل از بیش از 500 قطعه از نقاشی های او است که به ویژه برای علاقه مندان به هنر نقاشی واقعاً چشم نواز است. با رفتن به ای موزه، نه تنها از آثار هنری، بلکه از فضای بیرونی ساختمان که با درختان بلند و استخر آبی زیبا تزئین شده است، لذت خواهید برد.
موزه هنرهای زیبا
موزه هنرهای زیبا که در جنوبی ترین نقطه مجموعه باشکوه سعدآباد در شمالی ترین نقطه تهران واقع شده است، همه روزه میزبان هنردوستان بسیاری است. این بنا به دستور رضا شاه ساخته شد اما با تبعید وی از ایران نادیده گرفته شد. بعدها این بنا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و مورد استفاده وزارت سلطنتی در زمان سلطنت پهلوی قرار گرفت.
پس از انقلاب اسلامی ایران، طبقات دوم و سوم به موزه هنرهای زیبای مجتمع سعدآباد تهران اختصاص یافت که امروزه نیز هر سه طبقه به نمایش بسیاری از شاهکارهای خیره کننده هنرمند توانای ایرانی تبدیل شده است. آثاری که در این موزه به تصویر کشیده شده مربوط به دوران صفوی، زندیه، قاجار و معاصر ایران است. نمای موزه هنرهای زیبای مجموعه سعدآباد تهران با سنگ مرمر مشکی به زیبایی طراحی شده که با ورود به ساختمان توجه شما را به خود جلب می کند.
موزه فرش تهران
تا به حال به این فکر کرده اید که چرا فرش ایرانی در سراسر جهان شهرت دارد یا چرا می گویند بهترین کیفیت را در بین فرش ها دارد؟ قطعا این مساله به تاریخ و منشا آن مرتبط است. بهترین مکان برای آشنایی با فرش ایرانی و تاریخچه جذاب آن موزه فرش ایران است، جایی که زیباترین انواع فرش ایرانی را مشاهده خواهید کرد. موزه فرش ایران در 20 بهمن 1357 افتتاح شد و در ابتدا تعداد محدودی فرش ایرانی در این موزه وجود داشت که به تدریج، تعداد آن افزایش یافت.
هدف اصلی از تأسیس این موزه هنری در تهران توسعه هنر قالی بافی و گردآوری انواع فرش از سراسر کشور بوده است. بنابراین موزه فرش ایران، به مکانی منحصر بفرد برای تحقیق و تفحص در مورد فرش برای همه دوستداران فرهنگ و هنر تبدیل شد.
موزه موسیقی تهران
در شمال تهران در میان باغی زیبا می توانید از تمام سازهای ایرانی در موزه‌ای خاص و جذاب دیدن کنید! چه سازهایی که در گذشته نواخته می‌شده و چه سازهایی که هم اکنون صدایشان در دست هنرمندان طنین انداز می‌شود. کل مساحت موزه 3650 متر مربع و ساختمان سه طبقه 1400 متر مربع مساحت دارد که بیش از 20000 رکورد از تاریخ موسیقی ایران و تقریباً 410 آلات موسیقی در آن وجود دارد که شامل تمام سنت‌های موسیقی محلی ایرانی متعلق به فرهنگ و ادوار مختلف و سازهایی است که اخیراً اختراع شده اند.
موزه موسیقی تهران شامل بخش‌های مختلفی از جمله: مجموعه سازهای بادی، سازهای زهی، سازهای ملی، کتابخانه تخصصی، کارگاه سازسازی، گالری موسیقی در بخش‌های مختلف از جمله سالن نمایش سازهای گرانبهای موزه، سالن اجرا و استودیوی ضبط موسیقی است. در موزه موسیقی تهران می‌توانید از راهنمای صوتی برای گوش دادن به قطعات موسیقی باستانی ایرانی با استفاده از منحصربه‌فردترین و به‌روزترین سیستم راهنمای صوتی موبایلی استفاده کنید و بازدید خود را با یک فنجان قهوه در کافی‌شاپ آرام موزه تکمیل کنید.
آرشیو سمعی و بصری گلشن ابراهیمی که به گفته علاقه مندان موسیقی آرشیو غنای موسیقی ایرانی است نیز در این مجموعه قرار دارد. بیش از 12000 ساعت موسیقی شامل 4167 حلقه، 4442 نوار کاست و 1826 ساعت آموزش موسیقی و 2000 تصویر در آرشیو این موزه موجود است. علیرغم اینکه ممکن است اکثر مناطق تهران حتی در مورد آن چیزی نشنیده باشند، این مکان برای کسانی که به دنبال آشنایی با تاریخ موسیقی سنتی ایرانی هستند بسیار محسور کننده خواهد بود.
موزه عروسک های ملل
موزه عروسک‌ها و فرهنگ ایرانی در تهران مقصدی منحصر به فرد و مسحورکننده است که سفری رنگارنگ را در میان ساختارهای متنوع فرهنگی و قومی ایران ارائه می‌دهد. این موزه با مجموعه گسترده ای از عروسک های سنتی خود، روایتی بصری از میراث فرهنگی غنی کشور ارائه می دهد. هر عروسک با دقت ساخته شده است تا نشان دهنده لباس سنتی، سبک زندگی و آداب و رسوم مناطق و اقوام مختلف در ایران باشد.
این نمایندگی به عنوان یک ابزار آموزشی ارزشمند عمل می کند و بینشی از تنوعات منطقه ای و سنت های تاریخی کشور ارائه می دهد. بازدید از موزه عروسک‌ها و فرهنگ ایران مانند قدم گذاشتن در یک نسخه مینیاتوری از کشور و فرهنگ ایران است. موزه عروسک‌های ملل مکانی ایده آل برای کسانی است که به مردم شناسی، مطالعات فرهنگی و هنر علاقه مند هستند.
سخن پایانی
موزه های هنری تهران یادگارهایی از میراث با ارزش تاریخی و فرهنگی این شهر را به عنوان امانت در قلب خود جای داده اند. بهترین مکان‌هایی که می‌توانید با اصالت هنر سرزمین خود آشنا شوید. تهران دارای موزه‌های متعددی است که هرکدام محافظ بخشی از هنر و تاریخ سرزمینمان هستند. با بازدید از موزه های هنری تهران علاوه بر گذراندن اوقاتی خوش، با آثار و میراث هنری و فرهنگی شهر تهران بیش‌تر آشنا خواهید شد.
