وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری مطرح می‌شود، بسیاری از ذهن‌ها به‌طرف سکه، دلار، طلا، ماشین، مسکن و غیره می‌رود. اما واقعیت از این قرار است که می‌توان سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی یک شرکت، پیشبرد یک پروژه و تولید یک محصول را هم در این زمینه مد نظر قرار داد. تا چند سال قبل شرکت‌ها برای تامین مالی تنها دست به دامن بانک‌ها می‌شدند؛ اما امروز راه‌های خلاقانه و کاربردی پیش روی آن‌ها قرار دارند. سرمایه گذاری جمعی (Crowdfunding) یکی از این راه‌هاست. در ادامه قصد داریم به بررسی مفهوم تامین مالی جمعی بپردازیم.
سرمایه گذاری جمعی چیست؟
جمع سپاری چند سالی است که در وارد ادبیات اقتصادی کسب‌وکارها در دنیا شده است. رایج‌ترین نمونه جمع سپاری در فضای اقتصادی هم سرمایه گذاری جمعی یا Crowdfunding است. کراود فاندینگ نوعی تامین مالی جمعی است که با هدف جذب سرمایه مورد نیاز برای راه‌اندازی شرکت، پیشبرد پروژه، تولید محصول و ارائه خدمات صورت می‌گیرد.
صاحبان ایده برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و مدیران شرکت‌ها برای توسعه فعالیت‌های خود نیازمند سرمایه هستند. مراجعه به بانک‌ها برای دریافت وام یا رجوع به سرمایه‌گذاران بزرگ یکی از راه‌های پیش روی آن‌هاست. سرمایه گذاری جمعی راه دیگری است که از طریق آن امکان تجمیع سرمایه‌های خرد با هدف تامین مالی فراهم می‌شود.
مدل های سرمایه گذاری جمعی چگونه است؟
امکان تامین مالی Crowdfunding در مدل‌های مختلف وجود دارد. در حال حاضر، چهار روش رایج برای سرمایه گذاری جمعی مد نظر قرار می‌گیرند. روش اول تامین مالی بلاعوض است. معمولا در پروژه‌های خیریه و فعالیت‌های اجتماعی عام المنفعه، این مدل تامین مالی در دستور کار قرار می‌گیرد. در فرهنگ دینی مردم ایران هم این مدل تامین مالی ریشه‌دار است.
در روش دیگر، سرمایه گذاری جمعی در قالب پرداخت وام صورت می‌گیرد. به‌این معنی که سرمایه‌گذاران، مبلغی را برای مدت مشخص در اختیار متقاضی قرار می‌دهد. فرد یا شرکت متقاضی هم متعهد می‌شود که اصل و سود پول را در موعد مقرر به سرمایه‌گذاران بازگرداند.
مدل دیگر، سرمایه‌گذاری در ازای دریافت پاداش است. این پاداش ممکن است نوعی حق امتیاز ویژه برای سرمایه گذاران باشد یا محصول و خدمات خاصی را شامل شود. یکی دیگر از مدل‌های تامین مالی جمعی، واگذاری سهام در ازای سرمایه‌گذاری است. به‌این ترتیب که هر فرد در ازای مبلغ سرمایه‌ای که ارائه می‌کند، صاحب بخشی از سهام شرکت می‌شود.
مزایای سرمایه گذاری جمعی چیست؟
اولین برنده در بحث سرمایه گذاری جمعی، کسب‌وکارهایی هستند که نیاز به سرمایه دارند. بعضا گرفتار شدن در سیستم بانکی برای دریافت وام، زمان و انرژی بسیار زیادی را از مدیران کسب‌وکارها و صاحبان ایده‌های نوآورانه تلف می‌کند. این در حالی است که روش‌های تامین مالی جمعی می‌تواند راهی میان‌بر برای فائق آمدن بر این محدودیت‌ها باشد.
دردسرهای ارائه وثیقه‌های سنگین، تعهدات عجیب و غریب و غیره نیز برای تامین مالی به شیوه‌های سنتی خیلی‌ها را از پیمودن این مسیر ناهموار منصرف می‌کند. در مقابل می‌توان با چالش‌های به مراتب کمتری از روش‌های تامین مالی جمعی Crowdfunding کمک گرفت.
آیا مشارکت در تامین مالی جمعی همواره با سود همراه است؟
Crowdfunding هم مانند هر روش سرمایه گذاری دیگر با ریسک همراه است. شما نباید تصور کنید که مشارکت در یک پروژه سرمایه گذاری جمعی الزاما سودآور خواهد بود. بلکه باید حتما شرایط و مستندات مربوط به پروژه مد نظر را به دقت مطالعه کنید. سپس با در نظر گرفتن ریسک‌های احتمالی برای سرمایه‌گذاری تصمیم بگیرید.
نمونه این موضوع در عرضه اولیه‌های ارز دیجیتال مشهود است. هر چند پروژه‌هایی هستند که در جریان عرضه اولیه سودهای کلانی را نصیب سرمایه‌گذاران می‌کنند؛ اما در مقابل پروژه‌های شکست خورده زیادی هم در این سال‌ها مشاهده شده‌اند.
سرمایه گذاری جمعی و بلاک چین
یکی از چالش‌های سرمایه گذاری جمعی در سال‌های گذشته، تدارک دیدن سازوکار شفاف و کارآمد برای این منظور بود. بسیاری از مردم زیر سایه عدم شفافیت در تامین مالی‌های جمعی، ریسک سرمایه‌گذاری را نمی‌پذیرفتند. استفاده از فناوری بلاکچین برای حل این مشکل تا حد زیادی مثمر ثمر واقع شده است.
به‌طوری‌که امروز بسیاری از شرکت‌های استارتاپ، درخواست‌های تامین مالی خود را در بستر بلاک چین اجرا می‌کنند. حتی بعضی از پروژه‌ها به سراغ ارزهای دیجیتال برای Crowdfunding می‌روند. به عنوان مثال می‌توان به مدل‌های مختلف عرضه اولیه ارز دیجیتال مانند ICO، IDO و IEO اشاره کرد که همگی نوعی تامین مالی جمعی هستند. در این روش‌ها، افراد در ازای پرداخت وجه، نسبت به خرید توکن اختصاصی پروژه‌ها اقدام می‌کنند.
معمولا عرضه اولیه ارزهای دیجیتال در بستر صرافی‌های متمرکز یا غیرمتمرکز برگزار می‌شود. در طول سال، ده‌ها عرضه اولیه معتبر در بازار کریپتوکارنسی برگزار می‌شوند که سرمایه‌گذاری در آن‌ها سود زیادی را به ارمغان می‌آورد.
سرمایه گذاری جمعی در ایران
سرمایه گذاری جمعی در ایران امری ریشه دار است. صدها سال است که بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و دینی مردم در این مرز و بوم در قالب تامین مالی جمعی قشرهای مختلف اجرا می‌شوند. در عین حال، تامین مالی جمعی برای راه‌اندازی شرکت‌ها و پیشبرد پروژه‌های مختلف نیز چند سالی است که در ایران سرو شکل تازه‌ای پیدا کرده است. در حال حاضر تعداد قابل توجهی پلتفرم سرمایه گذاری جمعی در ایران فعالیت می‌کنند که در ادامه برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
معرفی پلتفرم های سرمایه گذاری جمعی در ایران
ایده مرکزی پلتفرم‌های سرمایه گذاری جمعی در ایران پیرامون جذب سرمایه‌های خرد برای راه‌اندازی و توسعه کسب‌وکارها می‌چرخد. هر یک از این پلتفرم‌ها، سازوکار اختصاصی خود را دارند. ضمن اینکه ممکن است برخی از آن‌ها تنها روی حوزه‌های خاصی تمرکز کنند. به همین دلیل لازم است قبل از شروع فعالیت در آن‌ها، شرایط و قوانین پلتفرم‌ها را به دقت مطالعه کنید. برخی از مهم‌ترین پلتفرم‌های Crowdfunding در ایران عبارت‌اند از:
- آی فاند
- تامین مالی جمعی کاریزما
- سکوی تامین مالی هم آفرین
- دونگی
- سامانه تامین مالی جمعی زیما
معرفی این پلتفرم‌ها به معنی تایید آن‌ها نیست. بلکه باید درباره صحت و سقم فعالیت هر یک از این پلتفرم‌ها و همچنین فعالیت قانونی‌شان شخصا تحقیق کنید.
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی مفهوم سرمایه گذاری جمعی Crowdfunding پرداختیم. کسانی که سرمایه‌ای هر چند اندک و محدود در اختیار دارند؛ اما مایلند که دارایی خود را در زمینه راه‌اندازی یک کسب‌وکار، خلق یک محصول تازه یا ارائه یک خدمت جدید به‌کار ببرند، می‌توانند روی شیوه‌های تامین مالی جمعی حساب ویژه‌ای باز کنند. اگر تجربه مشارکت در پروژه‌های تامین مالی جمعی را دارید، حتما نقطه نظرات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.
