ایران سرزمین تضادهای زیبا در قلب طبیعت است. در قلب کشور، کوه های بلند و سواحل بکر در کنار هم قرار گرفته‌اند. در مرکز ایران، یک دشت مرتفع با کوههای دیدنی و قله‌هایی با ارتفاع بیش از ۱۹۸۰ متر به چشم می‌خورند. با حرکت به سمت شمال، منظره به تدریج از کوهستان‌ها به دریای خزر زیبا تغییر می‌کند. در جنوب، فلاتی به ارتفاع ۶۰۰ متر به خلیج فارس و دریای عمان می‌رسد. این ترکیب تماشایی از کوه و دریا، طبیعت فوق العاده ایران را ساخته است.
ایران بر خلاف تصور، سرزمینی کاملا هموار و بیابانی نیست. ۵۵ درصد از ایران را کوهستان‌ها پوشانده‌اند و بیش از ۱۰۰ قله با ارتفاعی بیش از ۴۰۰۰ متر دارد. کوه های ایران به چهار دسته تقسیم می‌شوند: رشته‌کوه البرز در شمال، رشته‌کوه زاگرس در غرب، کوههای شرقی و کوههای مرکزی. قله‌های آتشفشانی مانند دماوند، سبلان، تفتان و غیره نیز در بین آنها وجود دارند. غارهای عجیب و چشمه‌های آبگرم و معدنی زیبایی بیشتری به رشته کوههای ایران بخشیده‌اند.
ویژگی رشته کوه های ایران
ایران به عنوان سرزمینی پهناور و کهن، از تنوع جغرافیایی خارق العاده ای برخوردار است. در این میان، رشته کوه های متعدد و سر به فلک کشیده، سهم بسزایی در زیبایی و جذابیت این سرزمین دارند و هر ساله گردشگران و طبیعت گردان بسیاری را به سوی خود رهنمون می‌کند.
تنوع و گستردگی
رشته کوههای ایران از نظر وسعت و ارتفاع، تنوع چشمگیری را به نمایش می‌گذارند. از قله‌های مرتفع و برف گیر البرز در شمال تا زاگرس سر به فلک کشیده در غرب و جنوب؛ از کوههای آتشفشانی سهند و دماوند تا کوههای کم ارتفاع تر در شرق و مرکز، طیف وسیعی از مناظر و چشم اندازها را برای هر سلیقه‌ای دارد.
غنی از جاذبه‌های طبیعی
علاوه بر عظمت و زیبایی ذاتی، رشته کوههای ایران مملو از جاذبه‌های طبیعی هستند. یخچال‌های طبیعی، غارها، آبشارها، چشمه‌ها، دریاچه‌ها، و رودخانه‌ها تنها بخشی از این جاذبه‌ها هستند که هر کدام می‌توانند مقصدی ایده آل برای گردشگری و طبیعت گردی باشند.
تنوع زیستی
رشته کوه های ایران به لحاظ تنوع زیستی نیز بسیار غنی هستند. این مناطق زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری هستند که بسیاری از آنها منحصر به فرد و در معرض خطر انقراض هستند. مشاهده حیات وحش در طبیعت بکر این کوه ها، تجربه ای بی نظیر و فراموش نشدنی برای هر گردشگری خواهد بود.
فرهنگ و تاریخ
بسیاری از روستاها و ییلاقات در دل رشته کوه های ایران واقع شده اند که هر کدام فرهنگ و تاریخ خاص خود را دارند. آشنایی با این جوامع و زندگی سنتی آنها، می تواند بخش مهمی از تجربه سفر به این مناطق باشد.
فعالیت های گردشگری
رشته کوه های ایران، فرصت های متعددی را برای انجام فعالیت های مختلف گردشگری و ورزشی فراهم می کنند. کوهنوردی، صخره نوردی، غارنوردی، چادر زنی، اسکی، و پیاده روی در طبیعت تنها بخشی از این فعالیت‌ها هستند.
آشنایی با مهمترین رشته کوه های ایران
رشته کوه های ایران، همچون ستون‌های عظیمی، نقشه این سرزمین کهن را ترسیم کرده‌اند و در طول تاریخ، شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده‌اند. از فلات مرکزی تا کرانه‌های شمالی و جنوبی، این ارتفاعات، تنوع بی‌نظیری از آب و هوا، چشم‌اندازها و جاذبه‌ها را به نمایش می‌گذارند. در ادامه این مطلب، به اسامی رشته کوه های ایران و توضیحی مختصر برای هرکدام می‌‍پردازیم.
رشته کوه البرز؛ گنجینه‌ای از زیبایی و تنوع در شمال ایران
رشته‌کوه البرز، همچون دژی بلند و سترگ، در شمال ایران قد برافراشته و پهنه‌ای وسیع از سرزمینمان را به خود آغوش گشوده است. این رشته‌کوه که با طولی حدود ۹۰۰ کیلومتر، همچون کمربندی سبز، از غرب تا شرق کشور امتداد یافته، گنجینه‌ای از زیبایی‌های طبیعی، تنوع زیستی و جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده است. بنابراین، رشته کوه البرز در دسته بزرگترین رشته کوه ایران قرار می‌گیرد. رشته کوه البرز بلندترین رشته کوه ایران محسوب می‌شود.
دامنه‌های البرز، پوشیده از جنگل‌های انبوه، مراتع سرسبز و یخچال‌های طبیعی، مامنی برای گونه‌های گیاهی و جانوری متنوعی است. از غارهای پنهان و رودخانه‌های خروشان تا دریاچه‌های نیلگون و آبشارهای بلند، هر گوشه‌ای از این رشته‌کوه، حیرت‌انگیز و تماشایی است. رشته کوه البرز از قله های متنوعی تشکل شده است. بعضی از این قله ها عبارتند از:
دماوند؛ بلندترین کوه آتشفشانی آسیا
دماوند در میانه رشته کوه البرز، در جنوب مازندران واقع شده است. ارتفاع آن ۵۶۱۰ متر است و بلندترین رشته کوه ایران در میان کوه های ایران و دومین قله مخروطی شکل بعد از فوجی در ژاپن به شمار می‌رود. این کوه در فرهنگ ایرانی نماد استقامت، غرور و شکوه است. شاعران ایرانی زمانی که می‌خواهند درباره پایداری و مبارزه با دشمن سخن بگویند از واژه «دماوند» در اشعار خود استفاده می‌کنند. همچنین، فشار هوا در قله دماوند نصف فشار هوا در سطح دریا است. دماوند بلندترین نقطه در خاورمیانه و بلندترین کوه آتشفشانی آسیا است. دماوند یک آتشفشان بالقوه فعال است.
علم کوه؛ نگین مازندران
علم‌کوه یکی از زیباترین مناطق کوهستانی ایران است. قله علم‌کوه با ارتفاع ۴۸۴۸ متر، پس از دماوند، دومین نقطه بلند ایران به شمار می‌رود. علم‌کوه در استان مازندران واقع شده و برای علاقه‌مندان به گل‌ها، گیاهان و همچنین باغبانی، حکم بهشتی را دارد. به همین دلیل، هر ساله در فصل بهار تورهای گیاهشناسی مختلفی در علم‌کوه برگزار می‌شود. این کوه شهرت خود را مدیون صعب‌الگذر بودن مسیرهای صعود است. دیواره شمالی آن مسیری دشوار و فنی برای کوهنوردی به حساب می‌آید.
رشته کوه زاگرس
رشته‌کوه زاگرس در غرب و جنوب غربی ایران امتداد یافته و پهنه‌ای وسیع از سرزمینمان را به خود آغوش گشاده است. این رشته‌کوه که با طولی حدود 1500 کیلومتر، از شمال غرب تا جنوب شرق کشور کشیده شده، گنجینه‌ای از زیبایی‌های طبیعی، تنوع زیستی و جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده است. رشته کوه زاگرس یکی از بلندترین رشته کوه های ایران است. همین طور، زاگرس بزرگترین رشته کوه ایران نیز به شمار می‌رود.
در گذر زمان، دامنه‌های زاگرس شاهد شکل‌گیری تمدن‌ها و سکونت اقوام مختلف بوده است. روستاها و شهرهای تاریخی، قلعه‌های باستانی و آثار فرهنگی متعدد، گواه این تاریخ کهن هستند. دامنه‌های زاگرس، پوشیده از جنگل‌های انبوه، مراتع سرسبز و یخچال‌های طبیعی، مامنی برای گونه‌های گیاهی و جانوری متنوعی است. از غارهای پنهان و رودخانه‌های خروشان تا دریاچه‌های نیلگون و آبشارهای بلند، هر گوشه‌ای از این رشته‌کوه، حیرت‌انگیز و تماشایی است.
اشترانکوه؛ بام لرستان
اشترانکوه، رشته‌کوهی بلند و سرافراز در غرب ایران، در استان لرستان واقع شده است. این رشته‌کوه که با طولی حدود 200 کیلومتر، همچون نگینی درخشان در زاگرس می‌درخشد، با قله‌های مرتفع، یخچال‌های دائمی، چشمه‌های جوشان و مناظر بدیع، طبیعت‌گردان و کوهنوردان را به سوی خود می‌خواند. سنبران، با ارتفاع 4150 متر، بلندترین قله اشترانکوه و زاگرس مرکزی است.
شیرکوه
قله شیرکوه با ارتفاع ۴۰۵۰ متری، قله‌ای بلند در مرکز ایران و حدود ۴۰ کیلومتر در جنوب غربی یزد قرار دارد. با اینکه این منطقه در ناحیه‌ای با آب و هوای گرم نیمه‌بیابانی واقع شده است، اما قله شیرکوه و اطراف آن دارای آب و هوایی سرد است. به همین خاطر، شما می‌توانید همزمان از اسکی روی برف لذت ببرید و در کنار آن، به ریگ نوردی بپردازید.
رشته کوههای دنا؛ مقصدی ایده‌آل برای گردشگری
رشته کوه های دنا با داشتن ۴۹ قله که ارتفاع آنها از ۴۰۰۰ متر بیشتر است، در دسته بزرگترین رشته کوه ایران قرار می‌گیرد. رشته کوه های دنا یکی از مهمترین رشته کوه های ایران محسوب می‌شود. شما می‌توانید در یکی از تورهای عشایری ایران، شاهد سبک زندگی سنتی ایرانی در بین عشایر این منطقه باشید، یا حتی در هر یک از تورهای صعود به زاگرس که ارائه می‌شود، خود بر روی این دامنه‌ها و تپه ماهورها قدم بزنید. دنا، یکی از شناخته‌شده‌ترین قله‌های زاگرس، زیرشاخه‌ای است که از استان‌های اصفهان، کهگیلویه، چهارمحال و بختیاری عبور می‌کند.
صعود به این قله مرتفع ایران از هر یک از این شهرها امکان‌پذیر است. با این حال، صرف نظر از اینکه از کجا شروع می‌کنید، در طول مسیر به علفزارهای پر از گل و جانوران زیادی برخورد خواهید کرد که می‌توانید در آنجا کمپ بزنید و به صعود ادامه دهید. نام این زیرشاخه قبلاً دهنار یا ده انار بوده است که به معنی «شهر انار» است و احتمالاً به روستای قدیمی‌ای اشاره دارد که بقایای آن هنوز در دشت‌های کوه دنا قابل مشاهده است. از بین قله های زیاد در این رشته کوه در ادامه با معروف‌ترین آن آشنا می‌شویم.
قله قاش مستان
قله قاش مستان، بلندترین قله رشته‌کوه دنا و زاگرس، با ارتفاع 4450 متر، در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. این قله به دلیل زیبایی‌های طبیعی و چشم‌اندازهای بی‌نظیر، از جمله طلوع و غروب خورشید، مورد توجه بسیاری از کوهنوردان و طبیعت‌گردان قرار می‌گیرد. جاذبه هایی که در طول مسیر به صعود این قله وجود دارند عبارتند از:
- جانپناه بیژن: این جانپناه در ارتفاع 3850 متری واقع شده است و مکانی مناسب برای استراحت و شب‌مانی کوهنوردان است.
- آبشار تامرادی: این آبشار با ارتفاع 40 متر، یکی از زیباترین آبشارهای منطقه است.
- چشمه‌های متعدد: در طول مسیر صعود، چشمه‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید از آب خنک و گوارای آنها استفاده کنید.
- منظره‌های پانوراما: از بالای قله، می‌توانید منظره‌ای پانوراما از رشته‌کوه دنا، زاگرس و دشت‌های اطراف را مشاهده کنید.
سخن پایانی
رشته کوه های ایران، گنجینه‌ای تمام نشدنی از زیبایی‌ها و شگفتی‌ها هستند. هر کدام از این کوه‌ها، با ویژگی‌های خاص خود، مقصدی ایده‌آل برای گردشگری، کوهنوردی و طبیعت‌گردی هستند. احترام به این گنجینه‌های طبیعی و حفظ آنها برای نسل‌های آینده، وظیفه‌ای همگانی است.
سوالات متداول
1- بهترین رشته کوه های ایران برای کوهنوردی و گردش کدام‌اند؟
ایران، کشوری کوهستانی با قله‌های سرسبز و زیبای فراوان است. برخی از بهترین کوه‌ها برای ورزش‌های کوهستانی عبارتند از: دماوند، دنا، زردکوه، سبلان و علم‌کوه.
2- کدام رشته کوه های ایران برای اسکی مناسب هستند؟
ارتفاعات زیادی در رشته کوه البرز و زاگرس وجود دارد که برای اسکی مناسب است. برخی از معروف ترین و محبوب ترین پیست های اسکی ایران در دیزین، شمشک، توچال و خور قرار دارند.
3- کدام رشته کوه ایران شبیه هیمالیا است؟
رشته کوه شمالی که رشته کوه البرز نامیده می شود، به طول ۹۵۰ کیلومتر کشیده شده و وسعتی حدود ۵۱,۵۰۰ کیلومتر مربع را در بر می گیرد که تقریباً سه درصد از کل مساحت کشور را تشکیل می دهد. این رشته کوه بخشی از چین خوردگی های بزرگ مشابه کوه های آلپ و هیمالیا است.
4- رشته کوه های ایران چه نقشی در آب و هوای کشور دارند؟
رشته کوه‌ها نقش مهمی در آب و هوای ایران ایفا می‌کنند. آنها مانع از نفوذ هوای مرطوب دریای خزر به داخل کشور می‌شوند و باعث ایجاد بارش در دامنه‌های شمالی خود می‌شوند. همچنین، از نفوذ گرد و غبار و طوفان‌های شن از بیابان‌های عربی به داخل کشور جلوگیری می‌کنند.
5- کدام چشمه‌ها و آبگرم ها در رشته کوه های ایران واقع شده‌اند؟
ایران به دلیل وجود چشمه‌ها و آبگرم‌های متعدد، به عنوان “بهشت چشمه‌ها” شناخته می‌شود. از جمله مشهورترین چشمه‌ها و آبگرم‌های ایران می‌توان به چشمه‌های سرعین در اردبیل، چشمه‌های لاریجان در مازندران و چشمه‌های دماوند در تهران اشاره کرد.
