ایران، سرزمینی با قدمتی چندین هزار ساله، مهد تمدن‌ها و فرهنگ‌های گوناگون، همواره مملو از آیین‌ها و جشن‌های رنگارنگ بوده است. این جشن‌ها که ریشه در باورها، اساطیر و فلسفه زندگی مردمان این سرزمین دارند، بازتابی از ذوق و خلاقیت، روحیه شادمانی و امید به زندگی و همچنین پیوند عمیق انسان ایرانی با طبیعت هستند. مطالعه و بررسی این جشن‌های کهن، دریچه‌ای به سوی دنیای پرمخاطب فرهنگ و تاریخ ایران باستان می‌گشاید و به ما کمک می‌کند تا هویت خود را بهتر بشناسیم. در ادامه این مطلب، به جشن های باستانی ایران اشاره می‌شود.
راز جذابیت جشن های ملی ایران چیست؟
زمانی که انسان با رویدادی جدید، به ویژه در رابطه با فرهنگ، روبرو می‌شود، حس کنجکاوی او برانگیخته می‌شود. به همین دلیل، رویدادهای فرهنگی مانند تعطیلات و جشنواره‌ها تا این حد برای دیدن و شرکت کردن جذاب هستند. در ادامه این مطلب، به سایر دلایل جذابیت جشن های ایران باستان اشاره می‌شود.
- وجود فلسفه و معنا در جشن های ایرانی
- آئین‌های معنوی ویژه
- استفاده از لباس‌های خاص
- استفاده از غذاهای خاص
- استفاده از دکوراسیون زیبا
- انتخاب مکان‌های ویژه برای جشن گرفتن
ریشه های فرهنگی جشن های ایرانی
جشن های باستانی ایران زمین پیشینه‌ای شگفت‌انگیز دارند. مناسبت‌ها و آیین‌های ایرانی گاه با طبیعت، تاریخ، اساطیر و ستارگان پیوند خورده‌اند. هر جشن در ایران، برگه‌ای از دفتر خاطرات یک ملت است. مردم ایران از سهیم کردن گردشگران در تجربه این جشن‌ها لذت می‌برند. همچنین، ذکر این نکته ضروری است که برخی از جشن های ایرانی و مناسبت‌های پارسی، در کشورهای اسلامی و کشورهای فارسی‌زبان دیگر نیز مشترک هستند. می‌توان گفت که مراسم ایرانی شامل موارد زیر می‌شود:
- جشن های باستانی ایرانی (مانند یلدا و نوروز)
- جشن های اسلامی (مانند محرم و پانزدهم شعبان)
- جشن های زرتشتی (مانند سده)
- جشن های مرتبط با طبیعت (مانند سیزده‌به‌در)
- جشن های محلی ایرانی (مانند قرشو (همچنین گرگشا نامیده می‌شود) و جشن گلاب‌گیری)
- رویدادهای تاریخی و سیاسی
نام جشن های باستانی ایران
ایران دارای جشن‌هایی است که هر کدام نماد پدیده‌های طبیعی یا رویدادهای تاریخی هستند که هرکدام روایتگر یک موضوع و داستان هستند. این جشن ها عبارتند از:
نوروز؛ جشن سال نو
نوروز، یکی از محبوب‌ترین جشن های باستانی ایرانی و از مهم‌ترین مناسبت‌های ایرانی به شمار می‌رود. کلمه «نوروز» به معنای «روز نو» است. با اینکه از قدیمی‌ترین جشن‌هاست، اما همچنان برای ایرانیان تازگی دارد، چرا که آغاز سال نو ایرانی است. نوروز (که به عید نوروز نیز معروف است) یکی از شادترین جشن‌های ایرانی در فرهنگ پارسی است. در اولین روز بهار، زمانی که طبیعت دوباره جان می‌گیرد، اولین روز از گاهشماری خورشیدی ایرانی آغاز می‌شود. مردم لباس نو می‌پوشند، سفره هفت‌سین می‌چینند و برای داشتن سالی پر از برکت دعا می‌کنند.
یلدا (شب چله)؛ جشن ورود زمستان
یلدا یکی از محبوب‌ترین جشن های باستانی ایرانی است. کلمه «یلدا» به معنای تولد است. یلدا، آخرین شب پاییز است و فردای آن، بلندترین شب سال و اولین روز زمستان است. در این شب (که به «چله» نیز معروف است)، خانواده‌های ایرانی برای برپایی جشنی شاد دور هم جمع می‌شوند، از بودن در کنار هم لذت می‌برند، شاهنامه (شاهکار حماسه‌های فردوسی) و غزلیات حافظ را می‌خوانند. در این جشن باستانی ایرانی، مردم خوراکی‌های ویژه‌ای مانند آجیل، هندوانه، انار و شیرینی می‌خورند. این جشن ریشه در آیین‌های زرتشتی دارد و نماد پیروزی نور بر تاریکی است.
سیزده‌به‌در؛ جشن روز طبیعت در ایران
سیزده به در یکی از جشن‌های سنتی ایرانی است که در سیزدهمین روز از فروردین، آخرین روز تعطیلات نوروزی، برگزار می‌شود. مردم ایران در این روز به طبیعت می‌روند تا از فضای باز و هوای تازه لذت ببرند. این مراسم با نیت دور کردن نحسی از زندگی و استقبال از شادی و خوشبختی در طول سال همراه است. خانواده‌ها و دوستان دور هم جمع می‌شوند، سبزه‌های نوروزی را به آب می‌اندازند و اغلب غذاهای خاصی مانند کاهو و سکنجبین می‌خورند. سیزده به در نمادی از پیوند انسان با طبیعت و اهمیت شادمانی در فرهنگ ایرانی است. در تقویم فارسی، این روز همچنین به عنوان روز طبیعت شناخته می‌شود.
چهارشنبه سوری
چهارشنبه‌سوری، جشنی باستانی و کهن در ایران است که از غروب آخرین سه‌شنبه سال تا پاسی از شب ادامه می‌یابد و با برافروختن آتش و پریدن از روی آن شناخته می‌شود. این جشن، سرشار از آداب و رسوم و باورهای عمیق است که ریشه در تاریخ و فرهنگ ایران باستان دارد. ریشه چهارشنبه‌سوری را می‌توان در جشن های باستانی ایرانی مانند “سده” و “همسپتمَدم” جستجو کرد. در آن زمان، مردم با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، به استقبال نوروز و سال نو می‌رفتند و با تاریکی و زمستان وداع می‌کردند.
سخن پایانی
جشن های باستانی ایران، آیین‌هایی کهن و پرمغز هستند که از دل تاریخ و فرهنگ غنی این سرزمین برخاسته‌اند. این جشن‌ها، هر کدام بازتابی از باورها، ارزش‌ها و سنن نیاکان ما هستند و دریچه‌ای به سوی شناخت هویت و تمدن ایرانی می‌گشایند. برگزاری این جشن‌ها، نه تنها پیوند ما را با گذشته‌ی پرافتخارمان حفظ می‌کند، بلکه فرصتی برای ترویج همبستگی و شادکامی در میان مردم فراهم می‌آورد. با احیای و پاسداشت این میراث گران‌بها، می‌توانیم گامی در جهت حفظ و انتقال فرهنگ غنی ایرانی به نسل‌های آینده برداریم و به غنای فرهنگی جامعه خود بیفزاییم.
سوالات متداول
1- جشن های باستانی ایران چه زمانی و به چه مناسبت‌هایی برگزار می‌شدند؟
جشن های باستانی ایران در طول سال و به مناسبت‌های مختلفی مانند نوروز، مهرگان، یلدا، سده و غیره برگزار می‌شدند.
2- جشن های باستانی ایران چه اهمیتی دارند؟
جشن های باستانی ایران از نظر فرهنگی و تاریخی اهمیت بسیار زیادی دارند. این جشن‌ها بازتابی از باورها، ارزش‌ها و سنن نیاکان ما هستند و دریچه‌ای به سوی شناخت هویت و تمدن ایرانی می‌گشایند.
3- برگزاری جشن های سنتی ایران چه فوایدی برای صنعت گردشگری دارد؟
برگزاری جشن های سنتی ایران، باعث جذب گردشگران بیشتر به این کشور می‌شود و به رونق صنعت گردشگری کمک می‌کند. همچنین، این جشن‌ها فرصتی برای معرفی فرهنگ و هنر ایران به دنیا هستند و می‌توانند به ارتقای جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی کمک کنند.
4- نقش نسل جوان در حفظ و انتقال این میراث گران‌بها چیست؟
نسل جوان وظیفه‌ی مهمی در حفظ و انتقال این میراث گران‌بها به نسل‌های آینده دارد. جوانان باید با مطالعه و تحقیق در مورد جشن های باستانی ایران، با این جشن‌ها آشنا شده و در جهت ترویج و پاسداشت آن‌ها تلاش کنند.
5- چه اقداماتی برای احیای و پاسداشت جشن های باستانی ایران می‌توان انجام داد؟
برگزاری جشنواره‌ها و مراسم‌های مرتبط با جشن‌های باستانی، آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد این جشن‌ها، حمایت از هنرمندان و فعالان فرهنگی در این زمینه و غیره از جمله اقداماتی هستند که می‌توان برای احیا و پاسداشت جشن ّّّهای باستانی ایران انجام داد.
