ریسک (Risk) به معنی احتمال وقوع ضرر و زیان در اثر انجام دادن یا ندادن یک اقدام مشخص است. در بازارهای مالی، مفهوم ریسک حضور پررنگی دارد. تقریبا هیچ سرمایه‌گذاری را نمی‌توان یافت که با ریسک همراه نباشد. هر چند که سطح ریسک مالی سرمایه‌گذاری‌های مختلف، یکسان نیست. شناخت انواع ریسک های مالی کمک می‌کند تا راحت‌تر در مسیر مدیریت تهدیدات سرمایه‌گذاری حرکت کنید. در این مطلب ضمن بررسی مفهوم ریسک مالی، قصد داریم به معرفی انواع آن بپردازیم و درباره روش‌های کنترل خطرات سرمایه‌گذاری بحث کنیم.
ریسک مالی چیست؟ (Financial Risk)
ریسک مالی به زبان ساده احتمال از دست دادن تمام یا بخشی از دارایی در سرمایه‌گذاری است. در یک کسب‌وکار، وقتی شرکت در معرض شرایطی قرار می‌گیرد که امکان تسویه بخشی از بدهی‌های خود را ندارد، با ریسک مالی روبه‌رو می‌شود. در سرمایه‌گذاری بازارهای مالی نیز، ریسک به معنی خطر از دست دادن سرمایه است.
هیچ‌کس نمی‌تواند ریسک مالی در سرمایه‌گذاری را به صفر برساند. در عین حال می‌توان اقداماتی را در دستور کار قرار داد که ریسک های مالی کاهش پیدا کنند. استفاده از استراتژی‌های سرمایه‌گذاری مطمئن و کم‌خطر، کمک گرفتن از ابزارهای پوشش ریسک مانند بیمه و غیره از جمله راه‌های کاربردی در این زمینه هستند.
انواع ریسک های مالی
ریسک های مالی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد. برخی از انواع ریسک‌ها صرفا مربوط به کسب‌وکارها هستند. در مقابل بعضی دیگر، تنها در بازارهای مالی رقم می‌خورند. گروهی از ریسک‌ها نیز هستند که بین محیط کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری مشترک‌اند. در اینجا به معرفی انواع ریسک‌های مالی می‌پردازیم.
1. ریسک اعتباری (Credit Risk)
کسب‌وکارها برای پرداخت بدهی‌های خود، روی جریان درآمدشان حساب می‌کنند. اگر به هر دلیل مشتریان، هزینه استفاده از خدمات و محصولات یک شرکت را نپردازند، جریان درآمد آن کسب‌وکار مختل می‌شود. در چنین شرایطی بدیهی است که شرکت هم در پرداخت بدهی‌ها و عمل به تعهدات خود با مشکل روبه‌رو می‌شود. این خطر مالی در فضای کسب‌وکار تحت عنوان ریسک اعتباری شناخته می‌شود.
2. ریسک بازار (Market Risk)
بازارهای مالی و کسب‌وکارها همواره از رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مهم تاثیر می‌پذیرند. مثلا سایه وقوع جنگ می‌تواند نوسانات قیمت دارایی‌ها در بازارهای مالی را به شدت افزایش دهد. این خطر در اصطلاح تحت عنوان ریسک بازار یاد می‌شود که معمولا کلیت دارایی‌های یک بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یک معامله‌گر باید خود را برای وقوع اتفاقات غیرمنتظره آماده کند و برای آن برنامه داشته باشد.
3. ریسک نقدینگی (Liquidity Risk)
یکی از اصول مهم سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، انتخاب دارایی‌هایی است که از نقدشوندگی مطلوب برخوردار هستند. به این معنی که سرمایه‌گذار باید بتواند در سریع‌ترین زمان ممکن دارایی خود را نقد کند. در بازارهای مالی، نقدشوندگی همه دارایی‌ها یکسان نیست. ضمن اینکه هیچ دارایی را هم نمی‌توان نام برد که همواره از شرایط نقدشوندگی ایده‌آل برخوردار باشد. خطر ناشی از تاخیر در نقدشوندگی دارایی‌ها را تحت عنوان ریسک نقدینگی می‌شناسند.
4. ریسک عملیاتی (Operational Risk)
فرض کنید قصد سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال از طریق یک صرافی را دارید. این احتمال وجود دارد که صرافی در اجرای سفارشات شما با مشکلاتی روبه‌رو شود. به عنوان مثال ممکن است اختلالات نرم افزاری و سخت افزاری، فعالیت صرافی را دچار وقفه کند. حتی ممکن است که یک صرافی در اثر حملات هکری با مشکل جدی روبه‌رو شود. اجرا نشدن سفارش‌ها در قیمت دقیق مد نظر معامله‌گران نیز یکی دیگر از خطرهای سرمایه‌گذاری است که تحت عنوان ریسک عملیاتی شناخته می‌شود.
5. ریسک قوانین (Legal Risk)
چند سال قبل بود که در کشور چین به یکباره قانونی مبنی بر ممنوعیت استخراج بیت کوین تصویب شد. در آن زمان بخش قابل توجهی از ماینرها در کشور چین فعالیت می‌کردند. این اتفاق ناگهانی، شوک بزرگی به بازار ارز دیجیتال وارد کرد. به طوری که قیمت بیت کوین هم به یکباره کاهش پیدا کرد. وضع قوانین جدید همواره می‌تواند تغییر و تحولات ناگهانی را برای بازارهای مالی به همراه داشته باشد. به همین دلیل باید ریسک قوانین را هنگام سرمایه‌گذاری حتما در نظر بگیرید.
روش های کنترل ریسک مالی چیست؟
واقعیت از این قرار است که کنترل بسیاری از متغیرهای ریسک مالی از عهده سرمایه‌گذاران خارج است. مثلا شما نمی‌توانید به‌عنوان یک سرمایه‌گذار نقش چندانی روی تصمیم قانون‌گذاران در خصوص مصوبه‌های مرتبط با بازارهای مالی داشته باشید. از سویی دیگر، جلوگیری از بروز حوادث غیرمترقبه یا رویدادهایی مانند جنگ هم از کنترل معامله‌گران خارج است.
در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران باید به فکر مدیریت ریسک باشند. مجموعه‌ای از اقدامات برای این منظور توصیه می‌شوند که بخش قابل توجهی از آن‌ها حول متنوع سازی گزینه‌های سرمایه‌گذاری می‌چرخند. در وهله اول، پیشنهاد می‌کنیم که تنها روی یک بازار مالی تمرکز نکنید و سرمایه خود را بین 2 تا 3 بازار با المان‌های متفاوت توزیع کنید.
علاوه بر آن در یک بازار مالی هم نباید روی یک دارایی به خصوص متمرکز شوید. بلکه لازم است با انتخاب چند دارایی مختلف، پوشش‌دهی مناسبی برای خطرات احتمالی موجود در بازار برای سرمایه خود ترتیب ببینید.
اقدامات مهم دیگری مانند به کارگیری ابزارهای تحلیل تکنیکال و فاندامنتال، مشورت با افراد متخصص و با تجربه، رصد اخبار از منابع معتبر و رسمی، مدیریت احساسات در سرمایه‌گذاری و غیره نیز در زمینه مدیریت ریسک های مالی نقش بسزایی دارند.
کلام پایانی
در این مطلب بررسی کردیم که منظور از ریسک مالی چیست و انواع ریسک های مالی به چند دسته تقسیم می‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم که حتما به اندازه‌ای سرمایه خود را وارد یک بازار مالی کنید که حتی در صورت از دست دادن همه دارایی خود، هیچ مشکلی در اداره زندگی شخصی متوجه شما نشود. بازارهای مالی بی‌رحم هستند و کسب تجربه در آن‌ها بهای سنگینی به دنبال دارد. بنابراین حتما برای به کار بستن اصول مدیریت ریسک در سرمایه‌گذاری حساسیت به خرج دهید.
