ایران کشوری سراسر از شگفتی‌های طبیعی است. در این بین، غارها جلوه خاصی دارند، چون به شکل منحصربه‌فردی تشکیل شده‌اند. انواع و اقسام غارها در پهنه جغرافیایی ایران جا گرفته‌اند. غارهای رسوبی از فرسایش آب تشکیل می‌شوند. یا بعضی از غارها نشان‌دهنده تمدن باستانی هستند. یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد غار در ایران، وجود قندیل‌های سنگی است که از سقف یا کف خودنمایی می‌کنند.یا از برخی غارها رودخانه‌ها یا دریاچه‌های زیرزمینی عبور می‌کنند.
امروزه، غارهای ایران مقصدی محبوب برای گردشگران و غارنوردان هستند. بسیاری از غارها برای بازدید عموم باز هستند و امکانات رفاهی مانند مسیرهای پیاده‌روی، نورپردازی و راهنما دارند. غارنوردی نیز در ایران یک فعالیت محبوب است و غارهای چالش‌برانگیز متعددی برای کاوش در دسترس هستند. در ادامه این مطلب، به بهترین غارهای ایران اشاره می‌شود.
آشنایی با غارهای معروف ایران
شهرت غارهای معروف ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. در این نوشتار، سفری کوتاه به دنیای زیرزمینی و داخل کوه ایران خواهیم داشت و با برخی از معروف‌ترین غارهای این سرزمین آشنا می‌شویم. غارهایی که هر کدام با زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاص خود، ما را به اعماق زمین رهنمون می‌شوند و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را رقم می‌زنند. معروف ترین غارهای ایران عبارتند از:
غار علیصدر؛ طولانی ترین غار آبی جهان
غار علیصدر، یکی از بزرگترین و منحصر به فردترین غارهای آبی جهان محسوب می‌شود. این غار در نزدیکی همدان، در شهر کبودرآهنگ قرار دارد. چون آب و هوای این منطقه در تمام طول سال بسیار مناسب و دلپذیر است، بازدیدکننده‌های فراوانی از غار علیصدر دیدن می‌کنند. ناگفته نماند که این غار جز یکی از زیباترین غارهای ایران محسوب می‌شود.
تاکنون، مطالعات زمین‌شناسی متعددی روی سنگ‌های غار انجام شده است. در نهایت، مشخص شد که قدمت غار علیصدر به دوره دوم زمین‌شناسی، یعنی دوره ژوراسیک مربوط می‌شود. به عبارت دیگر، قدمت غار علیصدر به 130 تا 190 میلیون سال پیش باز می‌گردد. شواهدی در داخل غار وجود دارد که نشان می‌دهد انسان‌های اولیه در دوره‌ای در آنجا زندگی می‌کرده‌اند. احتمالاً در عکس غارهای ایران هم مشاهده کرده باشید که با ورود به غار، سقف پوشیده شده از رسوبات کربنات کلسیم خالص و ترکیبی از سایر مواد شیمیایی خودنمایی می‌کند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد غار علیصدر، دریاچه وسیع آن است که امکان قایق‌سواری در عمق مسیرها و هزارتوهای میلیون ساله‌اش را فراهم می‌کند. آب این دریاچه از چشمه‌های زیرزمینی و نشتی دیوارها و سقف تامین می‌شود و به همین دلیل زلال و بدون بو است. با وجود وسوسه‌انگیز بودن نوشیدن از این منبع دست‌نخورده، به دلیل مواد معدنی زیاد درون آب ، توصیه می‌شود برای آشامیدن استفاده نشود.
غار علیصدر با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بی‌نظیر خود، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند. سفر به این غار، فرصتی عالی برای آشنایی با شگفتی‌های طبیعت و غرق شدن در اعماق تاریخ بشریت است.
غار کتله خور؛ رازگشایی از اعماق تاریخ در زنجان
غار کتله خور در شهرستان خُدابنده استان زنجان واقع شده است. قدمت این غار باورنکردنی، حدود ۱۸۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود و یکی از غارهای باستانی ایران محسوب می‌شود. برخی از منحصربه‌فردترین صخره‌های دنیا در دل این غار قرار دارند. به همین خاطر، غار کتله خور یکی از زیباترین غارهای ایران به شمار می‌رود. جنس غار از سنگ آهک با تراکمی است که نور می‌تواند از آن عبور کند و منظره‌ای خیره‌کننده خلق کند.
همینطور، زیبایی غار کتله خور با تشکیل اِستالاکتیت و اِستالاگمیت به دلیل رسوبات آهکی، دوچندان می‌شود. همچنین قندیل‌های یخی بلورین و رنگارنگی از سقف آن آویزان است. غار کتله‌خور علاوه بر شگفتی زمین‌شناسی، از نظر باستان‌شناسی نیز حائز اهمیت است. کاوش‌های انجام شده داخل غار نشان می‌دهند که انسان‌های ماقبل تاریخ در آنجا زیسته‌اند. همچنین، حین گشت و گذار در این غار باشکوه، به یاد داشته باشید که بقایای ۸۰ انسان در اینجا کشف شده است که نشان می‌دهد زمانی محل زندگی انسان‌های اولیه بوده است.
غار نمکدان؛ نگین بلورین جزیره قشم
در سواحل جنوب غربی جزیره قشم و استان هرمزگان، غار نمکدان، طولانی‌ترین غار نمکی دنیا با طول تقریبی ۶۴۰۰ متر، جای گرفته است. این غار شگفت‌انگیز در دل کوه نمکی مخروطی شکل نمکدان به خود گرفته است. غار نمکدان به عنوان بخشی از ژئوپارک قشم، در فهرست میراث جهانی یونسکو به رسمیت شناخته شده است. لایه‌های رسوبی رنگارنگ و دیواره‌های سفید آن، منظره‌ای چشم‌نواز برای بازدیدکنندگان خلق می‌کنند. هر لایه، بخشی از دوران کهن را در خود نهان دارد. با نفوذ به اعماق غار، با چشمه طبیعی کوچک سفید رنگی مواجه می‌شوید که در تمام طول سال، از جریان آب‌های شور تغذیه می‌کند. صدای شکستن بلورهای نمک زیر پای شما هنگام قدم زدن در غار، تجربه‌ای به یادماندنی است.
با ورود به غار، کف آن را پوشیده از بلورهای نمک و استالاگمیت‌های خیره‌کننده‌ای خواهید دید که منظره‌ای سفید و درخشان را به وجود آورده‌اند. رطوبت جزیره و نفوذ آب به درون غار، موجب چکه‌کردن آب با نمک اشباع‌شده و پدید آمدن قندیل‌های زیبای نمکی بر سقف آن شده است. در کنار زیبایی خیره‌کننده، غار نمکدان به دلیل داشتن خواص درمانی و مصارف درمانی متنوع شناخته شده است. گفته می‌شود به علت غنی بودن از منیزیم، سپری‌کردن زمان در این غار برای بیماران تنفسی مفید بوده و به بهبودی آنها کمک می‌کند.
غارهای جذابی که کمتر درمورد آن ها شنیده‌ایم
در کنار غارهای معروف و شناخته شده، غارهای دیگری نیز وجود دارند که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این غارها که هر کدام زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاص خود را دارند، گویی رازهایی ناگفته را در دل خود نهفته دارند و منتظرند تا توسط ما کشف شوند. در ادامه این مطلب، به غارهای کمتر شناخته شده ایران اشاره می‌شود.
غار پراو؛ نگین صعب العبور غرب ایران
غار پرآو در نزدیکی روستای چالابه و در 12 کیلومتری کرمانشاه واقع شده است. ساختار منحصربه‌فرد این غار متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی است. قرارگیری این غار در ارتفاع ۳,۰۵۰ متری از سطح دریا، آن را به بلندترین غار جهان تبدیل کرده و لقب «اورست غارهای جهان» را برایش به ارمغان آورده است.
هر چند، باید از این نکته آگاه بود که آب جاری درون غار ناشی از ذوب شدن یخچال‌های زیرزمینی است. به همین دلیل، محیطی سرد با دمایی بین ۱- تا ۳- درجه سانتی‌گراد به وجود آمده است. بدنه ناهموار و متخلخل و دیواره‌های سنگی غار، پیمایش آن را دشوار می‌کند و لباس‌های غارنوردی به راحتی در این فضا دچار پارگی می‌شوند.
غار قوری قلعه
غار قوری قلعه، نگین دیگری از استان کرمانشاه، با قدمت ۶۵ میلیون ساله، در دامنه‌های باشکوه کوه شاهو و در ۲۵ کیلومتری روانسر قرار گرفته است. این جاذبه گردشگری حیرت‌انگیز با طول ۱۲ کیلومتر و عمق ۳۱۴۰ متر، یکی از طویل‌ترین غارهای غرب آسیا به شمار می‌رود. دمای داخل غار بین ۷- تا ۱۱ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی آن ۸۹ درصد است. این ویژگی به شما امکان می‌دهد تا در هر فصلی از سال، به کاوش در این شگفتی طبیعی بپردازید.
شگفتی‌های غار قوری قلعه تنها به زیبایی‌های طبیعی آن خلاصه نمی‌شود. این غار از لحاظ تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی نیز غنی است. در این مکان، قطعات سفال و سکه‌هایی از اواخر دوره ساسانیان، به همراه هشت بشقاب نقره‌ای با نقش عقاب، درنا و تیهو کشف شده است.
غار قوری قلعه همینطور گونه‌های مختلفی از حیوانات را در خود جا داده است. گونه کمیاب خفاش موسوم به خفاش موش پرنده در کنار سمندر خال زرد، در این غار زیست می‌کنند. در بیرون از غار، دنیایی از حیات وحش و گونه‌های گیاهی انتظار شما را می‌کشد. روباه، خرگوش، بز وحشی، بلوط، انجیر کوهی، گیلاس وحشی و بادام کوهی، تنها بخشی از این تنوع زیستی بی‌نظیر هستند.
غار کرفتو؛ تلفیقی از هنر و تاریخ در کردستان
غار کرفتو واقع در استان کردستان، نگینی درخشان از طبیعت و هنر دست بشر است. این غار باستانی، با طولی معادل ۷۵۰ متر و ارتفاع بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین، یکی از بزرگترین و مهم‌ترین غارهای ایران به شمار می‌رود. قدمت آن به دوران ترشیاری برمی‌گردد و ساختارهای موجود در غار، متعلق به امپراتوری‌های ساسانی و اشکانی است. با ورود به غار، اتاقک‌های سنگی مصنوعی و پیچیده‌ای نظر شما را جلب می‌کنند.
این غار همچنین دارای ساختاری چهار طبقه است و زیباترین بخش آن، طبقه سوم است که در ورودی یکی از اتاق‌ها، کتیبه‌ای به زبان یونانی با عنوان معبد هراکلس به چشم می‌خورد. وجود این کتیبه، فرضیه سکونت موقتی سلوکیان در این غار را تقویت می‌کند. همچنین، راهروها و گذرگاه‌های غار به هم مرتبط هستند و برخی از اتاق‌ها با نقوش ساده حیوانات، انسان‌ها و گیاهان حکاکی شده‌اند.
سخن پایانی
غارهای ایران، گویی دریچه‌ای به سوی گذشته‌های دور و رازهای پنهان زمین هستند. هر غار، داستانی برای گفتن و دنیایی برای کشف دارد. با کاوش در غارهای ایران، نه تنها می‌توانیم از زیبایی‌های شگفت‌انگیز آنها لذت ببریم، بلکه می‌توانیم در مورد تاریخ و تمدن این سرزمین کهن نیز بیاموزیم. غارها یادآور این موضوع هستند که زمین سرشار از شگفتی‌هایی است که هنوز کشف نشده‌اند و ما وظیفه داریم تا با حفظ و احترام به آنها، این میراث گرانبها را برای نسل‌های آینده به یادگار بگذاریم.
بنابراین، اگر به دنبال سفری متفاوت و هیجان‌انگیز هستید، غارهای ایران را در لیست سفر خود قرار دهید. سفری که بدون شک، خاطرات به یاد ماندنی را در ذهن شما نقش خواهد بست و دیدگاه شما را نسبت به دنیای زیرزمینی ایران تغییر خواهد داد.
سوالات متداول
1- بهترین فصل برای بازدید از غارهای ایران چه زمانی است؟
به طور کلی، فصل بهار و پاییز بهترین زمان برای بازدید از غارهای ایران است. در این فصول، هوا نه خیلی گرم و نه خیلی سرد است و ازدحام جمعیت نیز کمتر است.
2- در هنگام بازدید از غارها باید به چه نکاتی توجه کرد؟
از دست زدن به قندیل‌ها و استالاگمیت‌ها و استالاگتیت‌ها خودداری کنید، زیرا این سازندها بسیار شکننده هستند. همچنین، مراقب باشید که زباله در غارها نریزید و به حفظ و پاکیزگی این محیط‌زیست ارزشمند کمک کنید. همین طور، هنگام عکس‌برداری باید فلش گوشی‌تان را خاموش کنید تا محیط غار آسیب نبیند.
3- آیا در غارهای ایران امکان بازدید با تور وجود دارد؟
بله، برای بسیاری از غارهای معروف ایران، تورهای گردشگری وجود دارد که می‌توانید از طریق آنها از غارها دیدن کنید.
4- آیا در غارهای ایران امکان اقامت شبانه وجود دارد؟
در برخی از غارهای ایران، مانند غار پلنگ در استان لرستان، امکان اقامت شبانه برای گردشگران فراهم شده است.
5- برای رفتن به غارهای ایران چه تجهیزاتی لازم است؟
لباس گرم، کفش مناسب غارنوردی، هدلایت، و مقداری آب و غذا از جمله تجهیزات ضروری برای رفتن به غارهای ایران است.